Πέμπτη 17 Μαΐου 2012

Το όνομα του Ρόδου

Τα τριαντάφυλλα έχουν πολλά μυστικά. Διαβάστε για τις ιστορικές και τις αρωματικές ποικιλίες, τις καλλιεργητικές ιδιορρυθμίες τους και όλα όσα χρειάζονται για έναν ολάνθιστο ρομαντικό κήπο.
Οι τριανταφυλλιές είναι φυτά θαμνώδη, συνήθως φυλλοβόλα αυτοφυή των εύκρατων και υποτροπικών περιοχών του βορείου ημισφαιρίου. Το γένος Rosa, στο οποίο ανήκουν, περιλαμβάνει περίπου 150 αυτοφυή είδη και αναρίθμητα υβρίδια και καλλιεργητικές ποικιλίες. Λίγα λουλούδια έχουν εκτιμηθεί από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας όσο το τριαντάφυλλο. Πολλοί είναι και οι μύθοι που σχετίζονται με αυτό. Σύμφωνα με έναν από αυτούς, κόκκινα τριαντάφυλλα φύτρωσαν από το αίμα του Αδωνη, ενώ ένας άλλος υποστηρίζει ότι το ρόδο έπεσε από τα μαλλιά της Αύρας όταν αυτή χτενιζόταν. Τέσσερις χιλιάδες χρόνια πριν, οι Σουμέριοι χρησιμοποιούσαν άγριες τριανταφυλλιές για την παραγωγή ροδόνερου και αιθέριων ελαίων, ενώ ο Κομφούκιος αναφέρει την εκτεταμένη καλλιέργεια τριανταφυλλιάς στους κινεζικούς αυτοκρατορικούς κήπους, τουλάχιστον 2.500 χρόνια πριν από τις μέρες μας. Στην Ευρώπη η τριανταφυλλιά υμνήθηκε από τους έλληνες ποιητές της αρχαιότητας, ενώ τόσο οι Ρωμαίοι όσο και άλλοι λαοί την καλλιεργούσαν κυρίως για εμπορικούς σκοπούς. Οι πρώτες τριανταφυλλιές που καλλιεργήθηκαν προέρχονταν απευθείας από «άγρια» φυτά ή από τη διασταύρωση δύο ειδών μεταξύ τους και είχαν συνήθως απλά άνθη, μικρού μεγέθους. Παρ’ όλο που η καλλιέργεια της τριανταφυλλιάς ξεκίνησε στην αρχαιότητα, η εξέλιξη της ροδοκαλλιέργειας είναι σχετικά πρόσφατη. Ολα φαίνεται πως άρχισαν να αλλάζουν λίγο μετά το 1750 με την εισαγωγή των πρώτων ειδών από την Κίνα, ενώ η δημιουργία νέων ποικιλιών άρχισε να γίνεται πιο συστηματική μετά τις αρχές του 19ου αιώνα.
Σήμερα, οι περισσότερες από τις τριανταφυλλιές που βλέπουμε καλλιεργημένες στους κήπους είναι υβρίδια και καλλιεργητικές ποικιλίες. Υπάρχουν, παρ’ όλα αυτά, και κάποια καλλιεργούμενα είδη, οι λεγόμενες και «άγριες τριανταφυλλιές», που έχουν προέλθει από φυσικούς πληθυσμούς. Οι τριανταφυλλιές αυτές διαφέρουν στην εμφάνιση, αφού συνήθως είναι αναρριχώμενοι θάμνοι, έχουν άνθη απλά, μικρού μεγέθους, που εμφανίζονται για σύντομο χρονικό διάστημα κατά την άνοιξη. Τέτοια είδη είναι η Rosa banksiae από την Κίνα, με ύψος που φτάνει τα 6 μ. και άνθη διπλά λευκού ή κίτρινου χρώματος, η Rosa gallica, ένας από τους προγόνους των καλλιεργημένων τριανταφυλλιών στην Ευρώπη, η επίσης κινεζική Rosa chinensis από την οποία προήλθαν με συνεχείς διασταυρώσεις οι σύγχρονες ποικιλίες τριανταφυλλιάς, η καλοκαιρινής ανθοφορίας Rosa moschata με τα πολύ εύοσμα λευκά ή ρόδινα άνθη και η Rosa rugosa με τους ισχυρούς αγκαθωτούς βλαστούς και τα επίσης εύοσμα άνθη, τα οποία εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού είτε μεμονωμένα είτε σε μικρές δέσμες.
Iστορικές & αρωματικές ποικιλίες  Διαβάστε περισσότερα »
Οι τριανταφυλλιές χονδρικά χωρίζονται σε δύο πολύ μεγάλες ομάδες, τις παλιές ή ιστορικές ποικιλίες και τις σύγχρονες ποικιλίες. Οι παλιές ποικιλίες φημίζονται για το άρωμα των λουλουδιών τους και αρχικά χρησιμοποιούνταν σχεδόν αποκλειστικά για την παραγωγή ροδέλαιου και ροδόνερου. Εχουν απλά ή διπλά άνθη και ήταν πολύ δημοφιλείς στους ευρωπαϊκούς κήπους, πριν από την εμφάνιση των λεγόμενων «υβριδίων τσαγιού». Οι ανθοκόμοι διακρίνουν αρκετές ομάδες όπως Gallica (προερχόμενες από τη Rosa gallica), Damascena (προερχόμενες από το υβρίδιο
Rosa x damascena), Centifolia ή Provence (εκατόφυλλες), Alba (λευκές), China (κινεζικές), Portland, Bourbon κ.ά. Κάποιες από τις ιστορικές ποικιλίες έχουν σχετικά σύντομη, ανοιξιάτικη ή καλοκαιρινή, ανθοφορία και κάποιες άλλες παρατεταμένη και επαναλαμβανόμενη ανθοφορία που διαρκεί ως το φθινόπωρο. Τα εύοσμα άνθη ιστορικών ποικιλιών χρησιμοποιούνται στην αρωματοποιία, ενώ από τα ροδοπέταλα μαγιάτικης τριανταφυλλιάς (ποικιλία Centifolia) γίνεται και γλυκό κουταλιού, η γνωστή μας ροδοζάχαρη. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται και πάλι αυξημένο ενδιαφέρον για την καλλιέργεια παλιών ποικιλιών.
Η ιστορία των σύγχρονων τριανταφυλλιών αρχίζει το 1867 με τη δημιουργία της ποικιλίας La France. Οι σύγχρονες ποικιλίες διακρίνονται στα «υβρίδια τσαγιού» (Hybrid Tea), στις πολυανθείς (Polyanthas) και σε αυτές που έχουν άνθη σε δέσμες (Floribundas). Αναμφισβήτητα τα «υβρίδια τσαγιού» είναι οι πιο δημοφιλείς από τις σύγχρονες τριανταφυλλιές. Εχουν πάρει το όνομά τους από το άρωμα των λουλουδιών τους και ανθοφορούν από την άνοιξη ως το φθινόπωρο. Παρ’ όλα αυτά, τα «υβρίδια τσαγιού» δεν μας εντυπωσιάζουν τόσο λόγω του αρώματός τους, που υστερεί αν το συγκρίνουμε με αυτό των παλιών ποικιλιών, όσο με τα μεγάλα άνθη τους. Το 1875, δηλαδή την ίδια περίπου περίοδο με τα υβρίδια τσαγιού, εμφανίζονται και οι πρώτες πολυανθείς ποικιλίες. Οι πολυανθείς τριανταφυλλιές χαρακτηρίζονται από τα μικρά σε μέγεθος άνθη, που σχηματίζουν πυκνές δέσμες στις άκρες των κλαδιών. Αν και γενικώς θεωρούνται «επιτυχημένες», οι πολυανθείς ποικιλίες ανέκαθεν μειονεκτούσαν λόγω του μικρού μεγέθους των λουλουδιών τους. Αυτός ήταν ίσως και ο λόγος που ώθησε τον δανό ανθοκόμο Dines Poulsen να τις διασταυρώσει με «υβρίδια τσαγιού» και να δημιουργήσει το 1907 την πρώτη ποικιλία με τριαντάφυλλα σε δέσμες (Floribunda ή Cluster-flowered). Τις τελευταίες δεκαετίες ο Βρετανός David Austin, θέλοντας να συνδυάσει το άρωμα των παλιών ποικιλιών με τη ρώμη, την αντοχή και το χρωματικό εύρος των σύγχρονων, δημιούργησε τις λεγόμενες αγγλικές τριανταφυλλιές.
Εδαφος Οι τριανταφυλλιές ευδοκιμούν καλύτερα σε αργιλώδη ή ασβεστώδη, ουδέτερα ή ελαφρώς όξινα εδάφη. Εν τούτοις κάποια είδη, όπως η Rosa rugosa, «αντιπαθούν» τα ασβεστούχα εδάφη (π.χ. κοκκινόχωμα), προτιμώντας τα όξινα, ελαφριά χώματα (π.χ. καστανόχωμα).
Θέση Οι τριανταφυλλιές προτιμούν τις ανοιχτές και ηλιόλουστες θέσεις. Δεν πρέπει να φυτεύονται δίπλα σε δέντρα, ενώ οι ισχυροί άνεμοι, το χαλάζι και το χιόνι είναι ιδιαιτέρως επιζήμια.
Σκάλισμα Το επιφανειακό σκάλισμα είναι απαραίτητο γιατί έτσι επιτυγχάνεται καλύτερος αερισμός του εδάφους. Είναι καλό να πραγματοποιείται 4 με 5 φορές τον χρόνο και να συνοδεύεται από την προσθήκη λιπάσματος. Κάθε χρόνο στο τέλος του φθινοπώρου ή μετά το κλάδεμα, σκαλίζουμε και προσθέτουμε κοπριά γύρω από τα φυτά, την οποία καλύπτουμε με θρυμματισμένα κλαδιά, φύλλα ή άλλο νεκρό φυτικό υλικό.
Πότισμα Οι τριανταφυλλιές θέλουν τακτικό πότισμα, ιδιαίτερα κατά τους ξηρούς μήνες. Πρέπει να αποφεύγετε να βρέχετε τα φύλλα και τους βλαστούς για να μην ευνοείται η εμφάνιση ασθενειών.
Λίπανση Οι τριανταφυλλιές χρειάζονται τακτική λίπανση (κάθε 2-3 μήνες) με κάποιο πλήρες λίπασμα (τύπου 12-12-17) εμπλουτισμένο με ιχνοστοιχεία. Οι τριανταφυλλιές συνιστάται να λιπαίνονται από την άνοιξη ως τον Αύγουστο, ενώ καλό είναι να προστίθεται και οργανική ουσία (κοπριά ή κομπόστ). Σε περιοχές με σκληρό νερό (υψηλής περιεκτικότητας σε άλατα) πρέπει να αποφεύγονται οι λιπάνσεις και να χρησιμοποιείται μόνο κοπριά. Μετά τον Αύγουστο οι τριανταφυλλιές δεν πρέπει να λιπαίνονται.
Κλάδεμα  Οι τριανταφυλλιές είναι φυτά που ευνοούνται από το κλάδεμα. Αφαιρούμε όλους τους ξερούς και ασθενικούς βλαστούς και όσους έχουν κατεύθυνση προς το κέντρο δίνοντας στο φυτό μας το σχήμα ενός κυπέλλου. Στις αναρριχώμενες τριανταφυλλιές πρέπει να γίνεται και κλάδεμα μορφοποίησης, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται το επιθυμητό σχήμα. Για να παρατείνουμε την ανθοφορία των τριανταφυλλιών μας πρέπει να αφαιρούμε όλα τα ξερά και ώριμα άνθη. Καταλληλότερη εποχή για το κλάδεμα της τριανταφυλλιάς είναι αμέσως μετά τις πολλές παγωνιές, δηλαδή από τα μέσα Ιανουαρίου και τον Φεβρουάριο. Οσες τριανταφυλλιές, όμως, ανθίζουν μόνο μία φορά κάθε βλαστητική περίοδο (την άνοιξη ή το καλοκαίρι) πρέπει να κλαδεύονται αμέσως μετά την ολοκλήρωση της άνθισης. Οι τομές γίνονται πάνω από το σημείο σχηματισμού του νέου βλαστού, που θα πρέπει να έχει κατεύθυνση προς το εξωτερικό του φυτού, με κλίση 45°. Το κλαδευτήρι που θα χρησιμοποιήσουμε πρέπει να είναι κοφτερό και οι τομές λείες για να μην τραυματίζεται το φυτό μας. Τα κομμένα κλαδιά και τα φύλλα της τριανταφυλλιάς δεν χρησιμοποιούνται για κομπόστ, διότι μπορεί να είναι φορείς ασθενειών. Αποφεύγουμε το κλάδεμα τις πολύ ψυχρές και τις πολύ ζεστές ημέρες, όταν βρέχει ή όταν ο άνεμος είναι πολύ δυνατός. Στις μεγάλης ηλικίας τριανταφυλλιές μετά το κλάδεμα είναι καλό να ακολουθεί μέτρια λίπανση.
Πολλαπλασιασμός Οι τριανταφυλλιές πολλαπλασιάζονται με σπέρματα (σπόρους), με παράρριζα, με καταβολάδες, με μοσχεύματα και με εμβολιασμό της επιθυμητής ποικιλίας πάνω σε ανθεκτικό υποκείμενο. Στον πολλαπλασιασμό με σπόρους, τα φυτά που θα λάβουμε δεν θα έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά με το μητρικό φυτό.

Ποικιλίες
Marie Pavie: Ποικιλία της ομάδας των πολυανθών που εμφανίστηκε το 1888. Είναι χαμηλός θάμνος (0,5 μ.) με ιδιαίτερα πλούσια ανθοφορία καθ’ όλη τη διάρκεια της βλαστητικής περιόδου. Τα αρωματικά άνθη είναι υπόλευκα με έναν τόνο ρόδινου χρώματος, ιδιαίτερα στο κέντρο τους, που σταδιακά γίνεται ολοένα πιο απαλός.
Kronenbourg: Ανήκει στην ομάδα των υβριδίων τσαγιού και εμφανίστηκε το 1965. Τα πέταλα αρχικά είναι κόκκινα εσωτερικά και κιτρινωπά εξωτερικά, σταδιακά όμως το κόκκινο μετατρέπεται σε φούξια. Φτάνει σε ύψος το 1,5 μ. και έχει ιδιαίτερα πλούσια ανθοφορία, αλλά ελάχιστο άρωμα.
Centifolia (Εκατόφυλλη): Ποικιλία που εμφανίστηκε πριν από το 1596. Ξεπερνάει σε ύψος το 1,5 μέτρο. Τα μεγάλα άνθη εμφανίζονται σε αραιές δέσμες στις άκρες των βλαστών, έχουν πολλά πέταλα με απαλό ρόδινο χρώμα και είναι ιδιαίτερα αρωματικά. Ανθίζει προς το τέλος της άνοιξης.
Rosa gallica «Officinalis»: Γνωστή και ως το «Ρόδο του Φαρμακοποιού», θεωρείται ένα από τα παλαιότερα είδη καλλιεργούμενης τριανταφυλλιάς. Είναι θάμνος με έντονη διακλάδωση που φτάνει σε ύψος το 1,5 μέτρο. Τα ιδιαιτέρως εύοσμα ημίδιπλα άνθη της έχουν αρχικά σκούρο ρόδινο χρώμα, που σταδιακά γίνεται πιο απαλό. Ανθίζει στο τέλος της άνοιξης. Παρ’ όλο που μπορεί να καλλιεργηθεί και σε ζεστές περιοχές, ευνοείται από τους κρύους χειμώνες.
Iceberg (Scneewittchen, Χιονάτη): Ανήκει στην ομάδα Floribunda και πρωτοεμφανίστηκε το 1958. Πρόκειται για υψηλό, εύρωστο θάμνο, με μεγάλη διάρκεια ανθοφορίας. Τα λευκά άνθη είναι ιδιαίτερα καλοσχηματισμένα με λίγο άρωμα.
William Shakespeare 2000: Τριανταφυλλιά της ομάδας των αγγλικών. Είναι μεσαίου μεγέθους θάμνος, ιδιαίτερα εύρωστος και ανθεκτικός με πολύ πλούσια ανθοφορία. Τα άνθη μοιάζουν με αυτά των ιστορικών ποικιλιών, αφού έχουν πολυάριθμα πέταλα και είναι πολύ αρωματικά. Το χρώμα τους είναι βαθύ πορφυρό που σταδιακά μετατρέπεται σε σκούρο φούξια. Από τις πιο αξιόλογες πορφυρές αγγλικές ποικιλίες.
Φυτεύοντας στον κήπο
Η καταλληλότερη εποχή για να φυτέψουμε τριανταφυλλιές στον κήπο μας είναι μεταξύ Νοεμβρίου και Μαρτίου. Το χώμα δεν πρέπει να είναι ούτε πολύ υγρό ούτε πολύ ξερό. Αν ζυμώνεται με τα δάχτυλά μας, πρέπει να περιμένουμε να στεγνώσει, ενώ αν τρίβεται με δυσκολία, είναι υπερβολικά ξερό και χρειάζεται πότισμα. Αν η τριανταφυλλιά που θα φυτέψουμε είναι γυμνόριζη, δεν έχει δηλαδή μπάλα χώματος, πρέπει πρώτα να τη μουσκέψουμε σε έναν κουβά για 1-2 ώρες.
1 Ανάλογα με το μέγεθος του φυτού μας, σκάβουμε έναν λάκκο με πλάτος 40-50 εκατοστά και βάθος περίπου 40 εκατοστά. Εμπλουτίζουμε το χώμα που αφαιρέσαμε ανοίγοντας τον λάκκο με ένα μείγμα από τύρφη, φυλλόχωμα και καλά χωνεμένη κοπριά. Προσθέτουμε λίγο από το μείγμα αυτό στον λάκκο δίνοντας του κωνικό σχήμα.
2 Τοποθετούμε το φυτό στην κορυφή του κώνου και απλώνουμε καλά τις ρίζες του. Προσθέτουμε χώμα καλύπτοντας το σημείο όπου έχει γίνει ο εμβολιασμός κατά τον πολλαπλασιασμό. Ποτίζουμε καλά και περιμένουμε να καθήσει το χώμα.
3 Προσθέτουμε κι άλλο χώμα, μέχρι να γεμίσει καλά ο λάκκος. Οι αποστά-σεις μεταξύ των φυτών πρέπει να είναι περίπου 40-50 εκατοστά. Αν έχουμε αρκετό χώρο, φυτεύουμε τις τριανταφυλλιές σε συστάδες τουλάχιστον 3 φυτών από την ίδια ποικιλία. Σε περίπτωση που οι συστάδες μας είναι περισσότερες από μία, πρέπει να απέχουν μεταξύ τους τουλάχιστον 1 μέτρο.
Φυτεύοντας σε γλάστρα
Ιδανικός μήνας για να φυτέψουμε γυμνόριζες τριανταφυλλιές σε γλάστρα είναι ο Μάρτιος. Η γλάστρα που θα χρησιμοποιήσουμε πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη για να αναπτυχθεί καλύτερα το ριζικό σύστημα του φυτού.
1 Στον πυθμένα της γλάστρας στρώνουμε κάποιο αδρανές υλικό (ελαφρόπετρα ή χαλίκια) για να στραγγίζει καλά το χώμα. Θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε χώμα πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά, οπότε ένα μείγμα τύρφης, κομπόστ και καλά χωνεμένης κοπριάς είναι το καταλληλότερο.
2 Ακολουθούμε την ίδια διαδικασία με το φύτεμα στον κήπο. Ρίχνουμε λίγο χώμα στο κέντρο της γλάστρας σχηματίζοντας έναν κώνο. Τοποθετούμε το φυτό μας στην κορυφή του κώνου και απλώνουμε καλά τις ρίζες του. Συμπληρώνουμε με χώμα, φροντίζοντας να καλυφθεί το σημείο εμβολιασμού.
3 Ποτίζουμε καλά, αφήνουμε το χώμα να καθήσει και, αν χρειαστεί, συμπληρώνουμε κι άλλο. Σε περίπτωση που ο καιρός έχει ήδη ζεστάνει (συνήθως από τα μέσα Απριλίου και μετά), τότε είναι προτιμότερο να επιλέξουμε μία τριανταφυλλιά με μπάλα χώματος και να τη μεταφυτέψουμε σε μεγαλύτερη γλάστρα.
Ασθένειες
Οι ασθένειες που προσβάλλουν τις τριανταφυλλιές μπορεί να οφείλονται σε μύκητες (ωίδιο, μαύρη κηλίδα, περονόσπορος, σκωρίαση), έντομα (μελίγκρα, τίγρης), ακάρεα (τετράνυχος) και νηματώδεις σκώληκες.

ωίδιο (Podosphaera pannosa var. rosae): εμφανίζεται ως ένα στρώμα λευκής σκόνης κυρίως πάνω στα νεαρά φύλλα. Σε πιο εκτεταμένες προσβολές η σκόνη καλύπτει τους βλαστούς και τα μπουμπούκια. Ευνοείται από το συχνό βρέξιμο και τις σκιερές θέσεις. Καταπολεμάται με θειάφισμα από τις αρχές της άνοιξης και εφόσον η θερμοκρασία υπερβαίνει τους 27 βαθμούς. Χρησιμοποιούμε θείο σε σκόνη ή διαλυμένο σε νερό. Το θειάφισμα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε 15 με 30 μέρες ή έπειτα από βροχή.
σκωρίαση (Phragmidium mucronatum): η κάτω επιφάνεια του φύλλου γεμίζει με πορτοκαλί προεκβολές και τα φύλλα πέφτουν. Καταπολεμάται με θειάφισμα.
χλώρωση: τα φύλλα της τριανταφυλλιάς κιτρινίζουν ανάμεσα στα νεύρα. Πρόκειται για μια μεταβολική διαταραχή, που οφείλεται συνήθως στην υπερβολική παρουσία ασβεστίου στο χώμα και αντιμετωπίζεται με τη χορήγηση κάποιου σκευάσματος σιδήρου και με την προσθήκη κομπόστ ή κοπριάς.
περονόσπορος (Peronospora sparsa): ευνοείται σε βροχερές περιόδους με υψηλή σχετική υγρασία. Τα συμπτώματα μοιάζουν με τη μαύρη κηλίδωση, με τη διαφορά ότι οι κηλίδες έχουν καφέ χρώμα και ακανόνιστο σχήμα. Ο περονόσπορος προσβάλει τα νεαρά φύλλα παραμορφώνοντάς τα και προκαλώντας την πτώση τους. Καταπολεμάται με τη χρήση κάποιου χαλκούχου σκευάσματος.
μελίγκρα (αφίδα): είναι έντομα που προσβάλλουν κυρίως τους νεαρούς βλαστούς και τα μπουμπούκια της τριανταφυλλιάς. Απομυζούν τους χυμούς και μπορεί να ξεράνουν ολόκληρο το φυτό. Για την καταπολέμησή τους διαλύουμε δύο κουταλιές της σούπας πράσινο σαπούνι και μία κουταλιά φωτιστικό οινόπνευμα σε ένα λίτρο νερό.
μαύρη κηλίδωση (Diplocarpon rosae): εμφανίζεται με τη μορφή μαύρων κυκλικών κηλίδων, που συνοδεύονται από κιτρίνισμα και πρόωρη φυλλόπτωση, η οποία ενδέχεται να είναι και ολική. Η ασθένεια ευνοείται από την υπερβολική υγρασία, ενώ για να εμποδιστεί η εξάπλωσή της πρέπει να αφαιρούνται και να καίγονται όλα τα προσβεβλημένα μέρη του φυτού.
τίγρης (Stephanitis piri): είναι έντομο μικρού μεγέθους που απομυζά τα φύλλα και προκαλεί την πτώση τους. Εμφανίζεται με τη μορφή λευκών κηλίδων στην πάνω επιφάνεια των φύλλων και μαύρων κηκλίδων στην κάτω. Η αντιμετώπισή του είναι ίδια με αυτή των αφίδων.
τετράνυχος (Tetranychus sp.): είναι ένα μικροσκοπικό ακάρι με καφεκόκκινο χρώμα.
Οι τετράνυχοι πολλαπλασιάζονται ανησυχητικά σε θερμές και ξηρές συνθήκες, παραμορφώνοντας τα φύλλα και σχηματίζοντας ιστούς στην κάτω επιφάνειά τους.
tovima

Δεν υπάρχουν σχόλια: